Trình bày tờ trình dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Tô Lâm nhấn mạnh thời gian qua, công tác tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân còn gặp không ít khó khăn, vướng mắc. Tình hình tội phạm diễn biến phức tạp, số người bị kết án phạt tù tăng tạo áp lực lớn đối với công tác quản lý giam giữ và giáo dục cải tạo, việc tổ chức lao động cho phạm nhân vốn đang gặp nhiều khó khăn, lại càng khó khăn hơn.

Đại tướng Tô Lâm cho biết, hầu hết các trại giam đóng quân trên địa bàn kinh tế - xã hội khó khăn, nhất là các trại giam khu vực miền Bắc và miền Trung có diện tích nhỏ, phân tán, đất đai cằn cỗi, khí hậu khắc nghiệt, rất khó khăn trong việc tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân trong trại giam. Do đó, vấn đề đặt ra là cần phải hợp tác với các tổ chức, cá nhân để mở rộng ngành nghề liên quan đến công nghệ, máy móc,… tạo cơ hội cho phạm nhân lao động, học nghề, tìm kiếm việc làm phù hợp sau khi chấp hành xong án phạt tù.

Bộ trưởng Tô Lâm cũng cho rằng, ngành nghề lao động, việc làm cho phạm nhân trong các trại giam hiện nay chủ yếu là các ngành nghề đơn giản như: lao động nông, lâm nghiệp, thủ công, lao động chân tay, sơ chế…, yêu cầu về trình độ, kỹ năng lao động thấp. Mặt khác, thời gian hợp tác thường ngắn hạn, theo từng năm, mang tính thời vụ, không lâu dài. Do vậy các ngành nghề này ít có khả năng hình thành kỹ năng nghề lao động thường xuyên và có hiệu quả hạn chế trong việc nâng cao trình độ kỹ năng lao động của phạm nhân trong thời gian chấp hành án, khó đáp ứng yêu cầu, trình độ của thị trường lao động ngoài xã hội nên giảm hiệu quả tái hòa nhập cộng đồng. Từ những lý do nêu trên, Chính phủ nhận thấy việc đề xuất Quốc hội ban hành Nghị quyết thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam là rất cần thiết.

Đại tướng Tô Lâm báo cáo, biệc xây dựng Nghị Quyết tạo cơ sở pháp lý để thống nhất tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các trại giam trong công tác tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân trong giai đoạn hiện nay; đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ công tác thi hành án phạt tù, công tác chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng cho người chấp hành xong án phạt tù trong thời gian tới. Trên cơ sở kết quả thi hành Nghị quyết Chính phủ sẽ xem xét đánh giá đề xuất đưa quy định tổ chức lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam vào quy định của pháp luật về thi hành án hình sự.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, trong những năm qua việc tổ chức lao động trong các trại giam chủ yếu vẫn là canh tác nông nghiệp hoặc gia công tiểu thủ công nghiệp đơn giản, năng suất, giá trị sản phẩm lao động thấp, quỹ tái hòa nhập cộng đồng cho phạm nhân thu được không đáng kể; việc hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân hầu hết không phù hợp với thực tiễn lao động ngoài xã hội.

Từ những lý do nêu trên cơ quan thẩm tra  tán thành với Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định việc thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam.

Việc ban hành Nghị quyết này để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và nâng cao hiệu quả công tác giáo dục cải tạo phạm nhân, tạo điều kiện để phạm nhân được lao động, hướng nghiệp, học nghề phù hợp, tăng khả năng thích ứng khi tái hòa nhập cộng đồng, hạn chế nguy cơ tái phạm tội.

Tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam là giải pháp quan trọng cho công tác tái hòa nhập cộng đồng.

Ngay sau khi nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về dự thảo Nghị quyết về thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam. Quốc hội thảo luận tại hội trường về nội dung này, qua thảo luận nhiều Đại biểu bày tỏ đồng tình với việc ban hành Nghị quyết đồng thời cho rằng đây là một trong những giải pháp quan trọng đóng góp cho công tác tái hòa nhập cộng đồng, giúp cho phạm nhân có được tay nghề vững vàng để dễ tìm được việc làm sau khi mãn hạn tù, để giúp cho những người từng lầm lỡ sẽ dễ dàng hơn khi mở lại cánh cửa cuộc đời của mình.

Thảo luận tại hội trường, Đại biểu Nguyễn Thị Thủy ( Đoàn Bắc Kạn) dẫn số liệu, theo thống kê thì tổng số phạm nhân hiện đang chấp hành án phạt tù ở nước ta hiện nay khoảng 150 nghìn người, trong đó 54% trước khi phạm tội không có nghề nghiệp hoặc lao động tự do; trung bình mỗi năm có khoảng 46 nghìn phạm nhân trong độ tuổi lao động ra trại, cho thấy nhu cầu tìm việc làm rất lớn.

Bà Nguyễn Thị Thủy, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn cho biết: Nếu không tổ chức tốt việc lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân thì sẽ rất khó khăn với họ trong việc tìm kiếm việc làm, dễ rơi và tâm lý mặc cảm tự ti, nguy cơ tái phạm sẽ rất lớn…Thời gian qua phương án thu hút các doanh nghiệp để tạo việc làm cho phạm nhân ngay trong khuôn viên của doanh nghiệp đã được đặt ra nhưng chỉ thực hiện được ở một số trại , bởi vì trong tổng số 54 trại trên cả nước thì có tới 34 trại đóng ở địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế - xã hội khó khăn, giao thông đi lại không thuận tiện, dẫn tới chi phí sản xuất cao và các doanh nghiệp không đầu tư.

Từ thực tế trên Đại biểu bày tỏ đồng tình cao với việc cho phép áp dụng thì điếm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam. Nhất là những kết quả tích cực bước đầu mang lại sau khi Bộ Công an triển khai thí điểm mô hình này ở một số trại giam.

Đồng quan điểm, nhiều ĐBQH cũng cho rằng việc thí điểm mô hình tổ chức hoạt động lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam phù hợp với định hướng cải cách tư pháp, không trái với quy định của các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Ông Lê Tất Hiếu, Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc cho biết: Nghị quyết không cần giới hạn các ngành nghề sản suất hàng hóa tiêu thụ trong nước mà có thể mở rộng ra cả lĩnh vực sản xuất hàng hóa xuất khẩu. Nội dung này nên để cho các trại giam chủ động tìm kiếm các ngành nghề phù hợp, thuận tiên tại địa bàn đóng quân, trong đó có thể có các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa tiêu thụ trong nước và xuất khẩu sau đó đề nghị cơ quan quản lý thi hành án hình sự Bộ Công an phê duyệt.

"Để triển khai Nghị quyết có hiệu quả, tôi đề nghị Chính phủ giao Bộ Công an kịp thời rà soát các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện, có ngành nghề phù hợp, hợp tác với trại giam chủ động đầu tư cơ sở vật chất, đảm bảo khu quản lý giám giữ phạm nhân, đảm bảo an ninh, an toàn trong quá trình tổ chức  lao động, hướng nghiệp, dạy nghề cho phạm nhân ngoài trại giam." - Bà Phạm Thị Nguyệt Thu, Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh cho biết.

Tại phiên thảo luận, thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo Bộ trưởng Tô Lâm đã tiếp thu, giải trình một số ý kiến đại biểu nêu như việc phân loại các đối tượng để đưa ra ngoài lao động; thời gian thí điểm thực hiện Nghị quyết; vấn đề liên quan đến thù lao được hưởng qua kết quả lao động của phạm nhân; tiêu chí, số lượng các trại giam đươc đưa vào thực hiện trong Nghị Quyết; danh mục ngành nghề tổ chức hướng nghiệp dạy nghề cho phạm nhân.

Bộ trưởng Tô Lâm khẳng định, cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan chuyên môn của Quốc hội và các cơ quan có liên quan khác để tiếp thu hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết để trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này.