Đến thời điểm này, Bộ VHTTDL đang tích cực phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, Luật sửa đổi, bổ sung năm 2009 và năm 2022 về quyền tác giả, quyền liên quan, dự kiến sẽ trình Chính phủ trong tháng 11 năm 2022 tới đây.

Vậy, việc nội địa hóa và thực hiện nghĩa vụ gia nhập Hiệp ước Marrakesh đã đặt ra cơ hội và thách thức gì để người khuyết tật có thể tiếp cận thông tin, tri thức?

Năm 2019, Bộ VHTTDL đã tham mưu, trình các cấp có thẩm quyền đề xuất gia nhập Hiệp ước về tạo điều kiện cho người khuyết tật nhìn, người khuyết tật không có khả năng đọc chữ in và người khuyết tật khác không có khả năng tiếp cận tác phẩm để đọc theo cách thông thường của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (Hiệp ước Marrakesh). Mới đây, để phù hợp với Hiệp ước Marrakesh, Quốc hội cũng thông qua Luật sửa đổi, bổ sung 1 số điều của Luật sở hữu trí tuệ vào tháng 6/2022 cũng đã bổ sung về vấn đề Bản quyền để tương ứng với Hiệp ước Marrakesh.

Với gần 2 triệu người khuyết tật nhìn, tương đương khoảng 2% dân số, dù vậy số lượng sách báo, tài liệu được số hóa cho đối tượng này chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ, chưa đến 1%. Theo bà Đinh Việt Anh- Phó Chủ tịch Hội người mù VN, để luật đi vào cuộc sống, nên xây dựng cơ sở dữ liệu, thiết lập mạng lưới để chia sẻ những thông tin, tài liệu để những người khuyết tật, những tổ chức cho người khuyết tật có thể cùng sử dụng tiếp cận, tránh sự lãng phí, tiết kiệm nguồn lực để chuyển đổi sang tác phẩm khác.

Theo dự báo, số lượng người khuyết tật nhìn hoặc không có khả năng đọc chữ in sẽ tăng hơn nữa trong các thập kỷ tới do dân số Việt Nam đang già đi nhanh chóng, số lượng người cao tuổi có thị lực kém và không có khả năng đọc chữ in sẽ tăng lên. Vì vậy, việc gia nhập và thực thi Hiệp ước Marrakesh sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tạo ra và phân phối, truyền đạt các bản sao dễ tiếp cận của các tác phẩm đã công bố như chữ Braille, audio, văn bản điện tử, ngôn ngữ kí hiệu, bảo đảm cho người khuyết tật không có khả năng đọc chữ in thực hiện quyền bình đẳng, vươn lên hòa nhập với cộng đồng.

Việc gia nhập Hiệp ước Marrakesh sẽ là một dấu mốc lớn, tạo sự cân bằng hợp lý giữa bảo vệ quyền tác giả và bảo vệ lợi ích chung của người khuyết tật nhìn, người khuyết tật không có khả năng đọc chữ in và những người khuyết tật khác không có khả năng tiếp cận tác phẩm để đọc theo cách thông thường. Đồng thời, mở ra cơ hội bảo đảm cho những người khuyết tật tại Việt Nam có thể thực hiện được quyền bình đẳng, vươn lên hòa nhập với cộng đồng một cách tốt nhất.