Tháng 7.1954, Hiệp định Geneve về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam đã được ký kết. Việt Nam tạm bị chia cắt thành 2 miền Nam - Bắc.

Nhiều công việc sau Hiệp định Geneve được Đảng, Chính phủ ta tập trung, trong đó thực hiện việc chuyển quân tập kết, chuyển lực lượng quân – dân – chính – đảng từ miền Nam ra miền Bắc. Đây là nhiệm vụ đặc biệt, chưa từng có tiền lệ.

Lúc này, việc tổ chức đón tiếp, cán bộ, chiến sỹ đồng bào miền Nam ra Bắc tập kết được chuẩn bị rất kỹ lưỡng và chu đáo. Trong đó có các thiếu nhi, học sinh miền Nam.

Từ giữa tháng 10.1954, tại các điểm tập kết ở Sầm Sơn - Thanh Hóa, Cửa Hội – Nghệ An bắt đầu đón tiếp số học sinh miền Nam tập kết ra Bắc.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị cho Bộ Giáo dục và các bộ, ngành liên quan đẩy nhanh việc xây dựng các trường nội trú dành riêng cho các cháu nhi đồng, học sinh miền Nam ở những tỉnh, thành phố lớn gần thủ đô Hà Nội.

Hệ thống trường học sinh miền Nam trên đất Bắc được hình thành, bao gồm 3 cấp học I, II và III. Trở thành 1 bộ phận đặc biệt trong nền giáo dục Việt Nam trong suốt gần 21 năm tồn tại. 

Chủ trương nuôi dưỡng, đào tạo học sinh miền Bắc thành cán bộ cho đất nước đã thể hiện tầm nhìn chiến lược trồng người của Bác Hồ và Trung ương Đảng. Nhờ mục tiêu giáo dục cụ thể, vì vậy trong mỗi giai đoạn, học sinh miền Nam luôn xác định được trách nhiệm của mình đối với việc học tập, rèn luyện, và sau này, rất nhiều học sinh miền Nam đã trưởng thành và có những đóng góp trực tiếp trong nhiều lĩnh vực, phục vụ sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hệ thống trường học sinh miền Nam trên đất Bắc đã nuôi dạy hơn 32.000 học sinh là con em cán bộ, chiến sỹ, đồng bào miền Nam. Trong số đó có hơn 15.000 người đã được đào tạo qua bậc đại học, sau đại học ở các trường ĐH trong và ngoài nước.  

70 năm đã trôi qua, giờ đây hệ thống các trường học sinh miền Nam không còn hiện hữu, song dấu ấn lịch sử cùng những bài học quý giá về một mô hình giáo dục đặc biệt mang tên trường học sinh miền Nam trên đất Bắc, vẫn còn nguyên giá trị./.