Để giải quyết vấn đề này, mới đây, Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) đã hợp tác với các nhà khoa học đến từ Đại học Oxford, Anh để phát triển một hệ thống dự báo thời tiết dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và thử nghiệm nó tại vùng Sừng châu Phi – một trong những khus vực dễ tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu. Trận lũ lụt kinh hoàng cuối năm 2023 tại vùng Sừng châu Phi đã cướp đi sinh mạng của gần 300 người và buộc hàng triệu người phải di tản. Lũ lụt đã tàn phá cơ sở hạ tầng, nhà cửa, bệnh viện, trường học và đường sá. Cây trồng bị ngập lụt và vật nuôi bị chết làm trầm trọng thêm tình hình nhân đạo vốn đã rất nghiêm trọng tại cực đông của lục địa châu Phi.

Hiện nay, các nhà khoa học đang ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) thông qua máy học để dự báo thời tiết cực đoan tại khu vực này, với hy vọng có thể cứu sống nhiều người hơn khi biến đổi khí hậu sẽ chỉ tồi tệ hơn chứ không suy giảm.

Chị Shruti Nath, nhà khoa học về khí hậu, Khoa Vật lý, Đại học Oxford, Anh, cho biết: "AI có thể làm công tác dự báo. Nhưng để làm được điều đó, trước tiên, nó cần được đào tạo và chúng tôi đào tạo nó dựa trên những dữ liệu quan sát trước đây, hình ảnh vệ tinh, quan trắc. Việc dự báo tốt nhất là sự kết hợp càng nhiều dữ liệu càng tốt. Bằng cách sử dụng trí tuệ nhân tạo để lấp đầy khoảng trống dữ liệu, chúng tôi có thể có một cái nhìn toàn cảnh nhất về các hiện tượng tự nhiên."

Ở những quốc gia như Anh, siêu máy tính được sử dụng để dự báo thời tiết. Ví dụ, siêu máy tính của Met Office thực hiện 16 triệu tỷ phép tính mỗi giây. Nhưng chi phí vận hành các siêu máy tính này cùng các trạm thu thập dữ liệu và ngân hàng dữ liệu quá đắt đỏ, không phù hợp với các nước đang phát triển và các nước nghèo. Vì vậy, các nhà khoa học đang hướng đến một hệ thống dự báo “vừa túi tiền” hơn, có thể vận hành trên máy tính xách tay, nhưng lại không hề kém hiệu quả.

Chị Shruti Nath giải thích: "Đó chính là điểm vượt trội của hệ thống. Sau quá trình đào tạo máy học, bạn chỉ cần chạy nó trên một chiếc máy tính xách tay và có được 50 dự báo về các hình thái thời tiết trong tương lai, điều mà đáng lẽ phải được các siêu máy tính cung cấp.”

Hệ thống dự báo mới vẫn đang trong giai đoạn thí điểm tại vùng Sừng châu Phi, nhưng đã đưa đến kết quả ấn tượng. Các nhà khoa học nhận ra rằng, phương pháp của họ có thể phát hiện hiệu quả các mô hình đám mây có liên quan chặt chẽ tới sự hình thành lốc xoáy, giông bão, mưa và gió lớn. Phương pháp này cũng có thể dự báo đúng 64% các trường hợp thời tiết khắc nghiệt, vượt trội hơn so với các phương pháp phát hiện thời tiết cực đoan khác hiện có trong khu vực.

Anh Isaac Obai, Giám đốc Dự án lương thực, Chương trình Lương thực Thế giới, nhận định: "Cường độ và tần suất của các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng trở nên dữ dội hơn do biến đổi khí hậu. Nếu không có hành động nào được thực hiện trong việc cung cấp thông tin hoặc cảnh báo sớm, chúng ta sẽ chứng kiến nhiều người dân dễ bị tổn thương hơn, nhiều sinh mạng bị cướp đi và cả sinh kế nữa, tỷ lệ nghèo đói cũng sẽ gia tăng.”

Hệ thống dự báo thiên tai áp dụng công nghệ AI sẽ đưa ra cảnh báo trong vòng 48 giờ. Những người dân nằm trong vùng nguy hiểm có thể nhận được cảnh báo văn bản thông qua số điện thoại hoặc email đã đăng ký.

Bà Maislin Gudoshava, nhà khí tượng học, Tổ chức Dự báo khu vực châu Phi, cho biết: "Chúng tôi tin tưởng các mô hình AI thực sự có thể cải thiện hệ thống dự báo thời tiết. Trước mắt có thể là trong một phạm vi thời gian nhất định, nhưng sau đó sẽ là cho cả một mùa.”

Hiện tại, hệ thống đang được triển khai ở Kenya và Ethiopia. Nếu thành công, hệ thống có thể được áp dụng ở những khu vực khác trên thế giới – nơi thời tiết khắc nghiệt do biến đổi khí hậu đang đe dọa sự sống của con người.