Việc đánh tan chủ nghĩa phát xít đã góp phần làm thay đổi thế giới, bắt đầu sự sụp đổ của hệ thống thuộc địa, thúc đẩy phát triển mạnh mẽ cuộc đấu tranh của các dân tộc đứng lên giành độc lập, tự do. Cho đến nay, những thương vong, tổn thất lớn về người và của trong cuộc chiến thảm khốc nhất lịch sử nhân loại vẫn là bài học đắt giá, nhắc nhớ thế giới luôn biết trân trọng và gìn giữ nền hòa bình trên Trái đất.

72 nước với 1,7 tỷ người tham gia, 110 triệu quân tham chiến.

- Kéo dài sáu năm, diễn ra trên nhiều mặt trận.

- Gần 60 triệu người đã ngã xuống.

- Khoảng  90 triệu người bị thương và tàn phế.

- Hàng nghìn thành phố, thị trấn và làng mạc bị phá hủy, thiệt hại vật chất lên tới gần 4000 tỷ USD.

Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc vào ngày 9/5/1945, khi những người lính Xô Viết cắm ngọn cờ đỏ búa liềm lên nóc toà nhà Quốc hội Đức ở Berlin - biểu tượng quyền lực tối cao của Đế chế Đức Quốc xã, sào huyệt lớn nhất của chủ nghĩa phát xít toàn cầu.

Thắng lợi này đã làm thay đổi cục diện, tạo tiền đề quan trọng đưa thế giới sang thời kỳ phát triển mới. Hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu được hình thành. Nhân dân các nước thuộc địa tại châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh đã vùng lên mạnh mẽ đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc thực dân, giành độc lập dân tộc, xây dựng đất nước theo con đường phù hợp với mình.

Thiếu tướng Nguyễn Bình Ban, Nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử CAND phân tích: Như chúng ta đã biết, Chủ nghĩa phát xít Đức hình thành từ năm 1933 và đến năm 1940 hình thành trục phát xít Đức, ý, Nhật.. Mục đích của nó là để thống trị nhân loại, rồi diệt chủng loài người, và đặt một ách thống trị rất là hà khắc, dã man, tàn bạo lên các dân tộc cả ở châu Âu, châu Á và các nước khác. Chính chủ nghĩa phát xít và trục phát xít đã gây ra cuộc chiến tranh thế giới thứ 2, đưa loài người vào sự chết chóc và sự tàn phá rất dã man, gây ra một sự căm phẫn của tất cả dân tộc. Đây chính là nguyên nhân thôi thúc cuộc đấu tranh, sự liên kết giữa các đồng minh, chống chủ nghĩa phát xít và đập tan tiêu diệt chủ nghĩa phát xít.

Những đóng góp và công lao to lớn của Hồng quân và nhân dân Liên Xô trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít là một sự thật lịch sử và không bao giờ bị lãng quên. Chiến thắng cuối cùng không những thể hiện sức mạnh đoàn kết của quân và dân Liên Xô, mà có vai trò của quân đội đồng minh, của các lực lượng dân chủ tiến bộ trên toàn thế giới trong cuộc chiến chống lại các thế lực cực đoan.

Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu: Đối với nước Nga, ngày 9 tháng 5 là ngày lễ vĩ đại nhất, thiêng liêng nhất. Chúng ta tự hào bởi thế hệ của những người chiến thắng. Chúng ta tôn vinh những chiến công, ký ức, không chỉ nhằm thể hiện sự tôn trọng quá khứ lịch sử mà còn vì tương lai của chúng ta, cổ vũ, củng cố khối thống nhất của chúng ta. Chúng ta phải bảo vệ sự thật về Chiến thắng."

Thiếu tướng Nguyễn Bình Ban, Nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử CAND phân tích thêm: Đối với riêng nhân dân Liên xô, thì thắng lợi này đã đưa Liên Xô trở thành một cường quôc trên thế giới và vị thế cường quốc trên thế giới đã được củng cố, phát triển về nhiều mặt nhiều mặt trên cả các phương diện về chính trị, quân sự, ngoại giao, KHKT,.. đã đưa đến giá trị văn minh nhân đạo cũng như những giá trị văn minh về KHCN để góp phần phát triển cho lịch sử loài người trong những năm cuối của thế kỉ XX.

Thế giới ngày nay đã bước vào toàn cầu hóa, lợi ích quốc gia và quốc tế được xây dựng trên nền tảng các mối quan hệ đa phương, đa dạng với mong muốn cùng tồn tại hoà bình và phát triển.Tuy nhiên, tư tưởng của chủ nghĩa phát xít chưa hoàn toạn bị diệt vong, mà đã biến tướng sang nhiều hình thức khác nhau. Đã từng có độc tài Pinoche tiêu diệt mọi đảng phái và nhân vật đối lập. Đã từng có Khmer Đỏ tiến hành chính sách diệt chủng dân tộc mình. Đã từng có những kẻ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi đàn áp nô dịch người da đen. Đã từng có nhà nước Taliban áp đặt sự hà khắc và nuôi dưỡng lực lượng khủng bố quốc tế. Vẫn còn những thế lực cuồng tín sử dụng những biện pháp khủng bố giết hại dân lành như tổ chức Hồi giáo tự xưng IS.

Bên cạnh đó, sự trỗi dậy của các dân tộc cực đoan tại 1 số nước châu Âu chính là manh nha của chủ nghĩa phát xít mới của tư tưởng bài ngoại. Cuối năm ngoái, cảnh sát Italy đã phá âm mưu hình thành đảng phát xít mới có tên Đảng Lao động Xã hội Quốc gia Italy. Đảng này đã hình thành liên kết với các nhóm cực đoan nước ngoài ở Bồ Đào Nha, Anh và Pháp.

Cùng thời gian này, thành phố Dresden của Đức  cũng phải ban bố tình trạng "khẩn cấp phát xít" trước tình trạng lớn mạnh của phong trào cực hữu và tâm lý bài nhập cư .

Bởi thế ý nghĩa của chiến thắng phát xít cách đây 75 năm vẫn còn giá trị to lớn cho thế giới ngày hôm nay trong việc đoàn kết nhân dân toàn thế giới, đoàn kết mọi dân tộc trong sự nghiệp đấu tranh vì hòa bình độc lập dân chủ và tiến bộ xã hội.

Thiếu tướng Nguyễn Bình Ban, Nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử CAND cho biết: Bài học thứ nhất là nêu cao tình thần cảnh giác trước hoạt động vũ lực, trước sự hình thành các chủ nghĩa cực đoan, chủ nghĩa cường quyền mới, chủ nghĩa bá quyền rồi đặc biệt là các hoạt động khủng bố hiện nay để làm thế nào chúng ta gìn giữ được nền hòa bình và tránh được miệng hố của chiến tranh.

Một bài học thứ 2 chúng tôi cho rằng là phải tăng cường và củng cố môi trường hòa bình hợp tác giữa các dân tộc và phải làm thế nào để thế giới này nó phải xu thế hòa bình ổn định, phải giữ được đấy là xu thế chủ đạo,  để tạo điều kiện cho các quốc gia dân tộc phát triển xích lại gần nhau, cùng có lợi, cùng phát triển.

Thứ 3, các dân tộc hiện nay tăng cường tiềm lực quốc gia, tăng cường tiềm lực quốc phòng an ninh rồi phải nêu cao ý chí, nghị lực rồi tinh thần tự lực, tự cường, nêu cao quyết tâm bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ nền hòa bình và có trách nhiệm đối với cộng đồng quốc tế trong việc giữ gìn môi trường hòa bình quốc tế.

Và khi những bài học của Ngày chiến thắng phát xít luôn khắc sâu trên con đường tiến lên của nhân loại như vậy, thì giá trị lịch sử của sự kiện hào hùng này luôn được các quốc gia, các dân tộc bảo vệ và mãi mãi trường tồn.