(ANTV) - Hồ sơ hạt nhân Iran một lần nữa làm nóng các chương trình nghị sự quốc tế, khi Iran đang tiến tới gỡ bỏ toàn bộ các camera giám sát được lắp đặt theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015, tên chính thức là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA). Đây là đòn giáng mạnh vào nỗ lực khôi phục văn kiện vốn đã trở nên lung lay sau khi Mỹ đơn phương rút khỏi cách đây 4 năm.
Trong khi Iran cáo buộc phương Tây luôn tìm cách chính trị hóa vấn đề, châu Âu và Mỹ không loại trừ khả năng sẽ tiếp tục gây áp lực đối với Tehran. Những diễn biến mới sẽ ảnh hưởn ra sao đến nỗ lực ngoại giao thời gian qua? Khả năng nhượng bộ của các bên đến đâu trong giai đoạn quyết định này của tiến trình đàm phán?
Xung quanh vấn đề này, phóng viên ANTV đã phỏng vấn ông Nguyễn Quang Khai – Chuyên gia bình luận quốc tế:
Từ giữa tuần qua, Iran đã bắt đầu dỡ bỏ hàng loạt camera giám sát của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) khỏi các cơ sở hạt nhân của nước này. Đây là các camera được lắp đặt theo thỏa thuận năm 2015, là công cụ thiết yếu để IAEA có thể giám sát hoạt động sản xuất các máy ly tâm tiên tiến của Iran.
Ông Behrouz Kamalvand, người phát ngôn Cơ quan Năng lượng nguyên tử Iran (AEOI) cho biết: Các nhà chức trách liên quan đã ra lệnh gỡ các camera giám sát của Hệ thống Giám sát Làm giàu Trực tuyến (OLEM). Iran không thể hợp tác trong khi IAEA có những hành vi phi lý. Chúng tôi hy vọng cơ quan này sẽ tỉnh táo và đáp ứng với sự hợp tác của Iran.
Động thái của Iran là nhằm đáp trả 1 nghị quyết được Hội đồng Thống đốc IAEA thông qua tối hôm 8/6, trong đó chỉ trích Tehran không giải thích được về các dấu vết urani tại những cơ sở không khai báo. Trước đó, IAEA cũng công bố báo cáo cho thấy kho dự trữ urani làm giàu của Iran hiện đã vượt hơn 18 lần so với giới hạn cho phép theo thỏa thuận năm 2015, trong đó có 43,1 kg urani làm giàu ở mức 60%. Đáp lại, Iran cho rằng báo cáo này là không công bằng, đồng thời khẳng định chiến lược phát triển chương trình hạt nhân của Tehran không có phát triển vũ khí hạt nhân.
Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi đã bày tỏ lo ngại việc Iran tháo dỡ các camera giám sát đang đặt ra thách thức nghiêm trọng đối với công việc của cơ quan LHQ, cũng như tiến trình đàm phán tại Vienna (Áo) nhằm khôi phục JCPOA.
Ông Rafael Grossi, Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho rằng: Đây là một đòn giáng mạnh vào các nỗ lực khôi phục thỏa thuận hạt nhân. Chúng ta đang ở trong một tình huống rất căng thẳng. Trong khi các cuộc đàm phán nhằm khôi phục JCPOA đang ở mức thấp, thì tiến trình song phương của chúng tôi với Iran để làm rõ một số vấn đề còn tồn tại cũng không thành công. Nhưng nghĩa vụ của chúng ta là phải kiên trì, tiếp tục đề xuất các giải pháp và hợp tác với Iran.
Trong khi đó, Anh, Pháp và Đức đã kêu gọi Iran chấm dứt leo thang hạt nhân. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cũng chỉ trích động thái mới của Iran là hành động khiêu khích, có nguy cơ dẫn đến một cuộc khủng hoảng hạt nhân trầm trọng hơn và gia tăng sự cô lập về kinh tế và chính trị của quốc gia Trung Đông.
Trong bối cảnh thời hạn chót cho việc khôi phục JCPOA chỉ còn 3-4 tuần, giới phân tích lo ngại thái độ đối đầu cứng rắn của các bên sẽ khiến căng thẳng gia tăng, cũng như tạo ra nút thắt mới cho tiến trình đàm phán vốn đang đi đến giai đoạn cuối quan trọng.
Trên thực tế, tiến trình để đi tới một thỏa thuận hạt nhân toàn diện vẫn được dự báo là viễn cảnh xa vời. Trong khi những bế tắc cũ chưa được khai thông, sự gia tăng căng thẳng giữa các bên còn đe dọa hủy hoại những nỗ lực ngoại giao mà châu Âu triển khai hơn một năm qua để đưa các bên vào bàn đàm phán. Khi JCPOA đình trệ, an ninh tại khu vực Trung Đông sẽ tiếp tục là mối lo đối với sự ổn định và hòa bình thế giới./.
