Rõ ràng, trước sức ép ô nhiễm ngày một lớn từ các bãi rác thải, đội ngũ nhân công nhặt rác đang cho thấy vai trò thiết yếu hơn bao giờ hết. Họ góp phần phân loại rác, vật liệu tái chế hiệu quả hơn cả các hệ thống quản lý rác thải quy mô. Thế nhưng tới nay, nghề này vẫn được xem là loại hình lao động tự do, không được hỗ trợ quyền lợi và gần như bị đặt ngoài rìa xã hội. 

Khi Winnie Wanjira lục lọi tìm chai nhựa giữa hàng đống rác thải tại bãi chứa rác khổng lồ Dandora (ngoại ô thủ đô Nairobi, Kenya), thứ cô lo sợ nhất không phải kim tiêm y tế hay mảnh vụn kim loại bị vứt ngổn ngang. Người phụ nữ làm công việc nhặt rác suốt nhiều năm cũng đã quen với ánh mặt trời oi bức. Nhưng có một nguyên nhân đáng ngại hơn khiến Wanjira, dù chỉ vừa bước qua tuổi 36, thấy mệt mỏi mỗi ngày.

Chị Winfred Wanjira, người nhặt rác bày tỏ: Tôi bị mất rất nhiều máu. Máu còn có màu nâu đen bất thường. Tôi không đủ sức đi làm, thậm chí bước ra khỏi nhà. Bãi rác ấy đang giết chết cơ thể tôi.

Dẫu biết là nguy hiểm, thế  nhưng người phụ này hàng ngày vẫn phải ngụp lặn trong núi rác độc hại để kiếm tiền nuôi 6 đứa con...

Chị Winfred Wanjira, người nhặt rác cho biết thêm: Nhiều người sảy thai một cách bất ngờ chỉ nghĩ là do làm việc nặng nhọc thôi. Các chuyên gia y tế đã khuyên chúng tôi ngừng làm việc tại bãi rác, nhưng tôi biết kiếm tiền ở đâu nếu tôi ngừng làm việc ở đây. Các con tôi sẽ đói khát.

Suốt hàng năm liền, khói cay phát sinh từ hoạt động đốt rác đã bao trùm Dandora. Trong những ngày lộng gió, từng cuộn khói đen nhanh chóng lan sang khu dân cư liền kề. Biết rõ là độc hại, nhưng đây lại là nơi mưu sinh của những người dân nghèo. Họ bới rác để tìm những mảnh nhựa, thủy tinh, thậm chí là rác thải y tế hay bất cứ thứ gì có thể tái chế được.

Bà Mariam Makeba - Người nhặt rác chia sẻ: Chúng tôi không có đồ bảo hộ gì, kể cả giày cao su nên đôi khi chúng tôi bị thủy tinh cứa vào chân tay, khổ lắm.

Theo một thống kê không chính thức, hiện tại có khoảng hơn 10 nghìn phụ nữ và trẻ em Kenya đang kiếm sống từ bãi rác này. Bất chấp tòa án Môi trường và Đất đai Kenya ra lệnh đóng cửa bãi thải vào tháng 7/2021, nơi này vẫn tiếp tục hoạt động.

Trong khi đó, trên thế giới ước tính có khoảng 20 triệu lao động hành nghề nhặt rác, tiêu biểu như tại Ghana và Ấn Độ - những đất nước hiện vẫn chật vật với “bài toán” đói nghèo. Nhiều khả năng, họ đang hứng chịu rủi ro sức khỏe tương tự các nhân công ở Dandora.

Theo bà Jacqueline Naulikha - Chuyên gia sức khỏe cộng đồng, Đại học Maasai Mara, Kenya: Chì và thủy ngân là những kim loại nặng trong rác thải khi đốt chúng. Khi những người phụ nữ hít vào, chúng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản mà còn gây ung thư nữa. Nhiều người không biết đã mắc ung thư.

Hội đồng Môi trường Liên Hợp Quốc yêu cầu các quốc gia, trong đó có Kenya phải có nhiều biện pháp quản lý và xử lý rác thải nhựa hơn nữa. Nhưng từ giờ đến khi các biện pháp mới được áp dụng, và dù biết những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe khi làm việc ở các bãi rác này, thì nhiều người đành buộc phải chấp nhận, bởi đó là cách duy nhất để nuôi sống gia đình./.