Chủ đề của báo cáo năm nay nhấn mạnh, nhiều cuộc khủng hoảng mà thế giới đang phải đối mặt, và nỗ lực chung nhằm giảm thiểu tác động đối với sự phát triển của con người. Quá trình phục hồi sau Covid-19 đã bắt đầu, nhưng ảnh hưởng của đại dịch vẫn đang được cảm nhận ở tất cả các khu vực.
Phần lớn là do đại dịch khiến Chỉ số Phát triển Con người đã giảm trên toàn cầu hai năm liên tiếp lần đầu tiên trong lịch sử 32 năm của chỉ số này. Phát triển con người đã giảm trở lại mức năm 2016, làm đảo ngược nhiều tiến độ hướng tới các Mục tiêu Phát triển Bền vững. Hơn 90% các quốc gia đã ghi nhận mức giảm điểm HDI vào năm 2020 hoặc 2021, và hơn 40% đã giảm trong cả 2 năm, cho thấy cuộc khủng hoảng vẫn đang tác động nặng nề đến nhiều người.
Báo cáo cũng đưa ra lộ trình thoát khỏi sự bất định và hướng tới sự phát triển mới, bền vững và công bằng. Báo cáo khuyến nghị các chính sách ưu tiên đầu tư vào năng lượng tái tạo, sự chuẩn bị sẵn sàng, và bảo hiểm, bao gồm bảo trợ xã hội, nhằm giảm thiểu tác động của sự bất định và xây dựng năng lực cần thiết để ứng phó với những thách thức mới.
Theo UNDP, không giống như hầu hết các nước đang phát triển, Việt Nam đã cố gắng duy trì tăng trưởng kinh tế trong những năm khó khăn nhất của đại dịch COVID-19. Mặc dù tốc độ tăng trưởng trung bình chậm lại, và các nhóm và cá nhân dễ bị tổn thương đã có những giai đoạn rất khó khăn, nhưng Viêt Nam đã tránh được sự đảo ngược tiến độ phát triển con người.
Chỉ số phát triển con người HDI dựa trên tổng thu nhập quốc dân trên đầu người, tuổi thọ trung bình và số năm đi học trung bình. Việt Nam đã đạt được tiến bộ ổn định trong cả 3 khía cạnh của HDI kể từ những năm 1990. Tốc độ gia tăng HDI chậm lại trong thập kỷ qua, chủ yếu là do Việt Nam đã là nước giàu hơn với mức tuổi thọ và trình độ học vấn tương đối cao so với mức thu nhập. Trong đó, chỉ số Bất bình đẳng giới của Việt Nam tiếp tục được cải thiện trong năm 2021.
Việt Nam thuộc vào Nhóm Phát triển con người cao từ năm 2019. Giá trị HDI của Việt Nam là 0,703 vào năm 2021 về cơ bản không thay đổi so với năm 2019 (0,704), và Việt Nam đã tăng hai bậc trong bảng xếp hạng toàn cầu từ 117 trên 189 quốc gia vào năm 2019 lên 115 trên 191 quốc gia vào năm 2021.
Giáo sư Jonathan Pincus, Chuyên gia kinh tế cao cấp của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) cho rằng, Việt Nam có đủ khả năng để khôi phục đà phát triển đã bị mất đi do Covid-19 và quản lý những bất ổn liên quan đến các cuộc khủng hoảng phân tầng được mô tả trong HDR. Việc triển khai nhanh chóng và phổ cập vắc-xin đã giúp đưa cuộc sống trở lại bình thường và giảm áp lực cho các bệnh viện, trạm y tế và trường học. Chính sách linh hoạt và thích ứng của Chính phủ đã giúp các ngành như du lịch và vận tải có thể phục hồi ấn tượng vào năm 2022.
UNDP cũng lưu ý rằng Việt Nam sẽ có nhiều thách thức trong thời gian tới. Biến đổi khí hậu là thách thức lớn nhất, làm di dời người dân và sinh kế của họ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mức độ phát triển con người ở những khu vực dễ bị tổn thương nhất bởi biến đổi khí hậu. Đồng thời, sự phát triển kinh tế của Việt Nam phụ thuộc vào xu hướng tăng trưởng ở phần còn lại của thế giới. Chiến tranh ở châu Âu, giá cả tăng cao và sự gián đoạn đối với các mô hình thương mại toàn cầu là những nguyên nhân quan trọng gây ra sự không chắc chắn.
UNDP khuyến nghị Việt Nam cần tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, đào tạo và nghiên cứu để nâng cao khả năng chống chịu của quốc gia và năng lực điều chỉnh nhanh chóng và linh hoạt trong bối cảnh toàn cầu đang thay đổi. Điều quan trọng là, hệ thống bảo trợ xã hội của Việt Nam cần được hiện đại hóa để giúp mọi người dân có thể ứng phó được với rủi ro kinh tế và thiên tai và duy trì mức sống ngay cả trong thời kỳ khó khăn nhất.