Mặc dù tuổi còn khá trẻ nhưng Trung úy Bế Cao Kết, cán bộ chiến sỹ phòng Cảnh sát cơ động, Công an tỉnh Bắc Kạn đã được bạn bè, công chúng gần xa biết đến như một trong những giọng hát then có tiếng của Công an tỉnh. Kết chia sẻ, Then cổ là một thể loại rất khó hát, bởi nó chỉ được sử dụng trong thực hành Nghi lễ của người Tày Nùng. Tuy nhiên, do đam mê mà anh đã học hát then từ nhỏ vừa để thoải mãn niềm yêu thích, vừa để bảo tồn văn hóa dân tộc. “Mình học then cổ do các cụ truyền lại. Then cổ không thể thiếu được trong đời sống người Tày, Nùng. Nó ăn sâu vào máu của người dân tộc. Cái câu then, lời then nó đậm đà bản sắc dân tộc. Khuyên con người phải sống có đức, tâm hòa thuận, lương thiện”.

Hát Then là loại hình diễn xướng dân gian tổng hợp nhiều yếu tố về tâm linh, âm nhạc, mỹ thuật, múa... có giá trị về lịch sử, văn hóa, xã hội. Làn điệu then lúc trầm, lúc bổng, lúc thiết tha, dìu dặt, lúc lại dồn dập… hòa quyện với tiếng đàn tính đã tạo cho Then có sức lôi cuốn kỳ lạ, khích lệ tinh thần mọi người thêm vui vẻ, xua tan phiền muộn, sự cực nhọc trong cuộc sống, hướng tới những điều tốt đẹp, hoàn thiện. Có lẽ cũng bởi điều đó mà hơn 20 năm qua, chị Lưu Thị Đào, cán bộ phòng Hậu cần, Công an tỉnh Bắc Kạn luôn say mê với những làn điệu then. Chị hát then khi đi giao lưu với bạn bè, chị hát then khi đứng trên sân khấu và chị luôn nói về loại hình âm nhạc dân tộc này với một sự hứng thú, đầy yêu thích. “Năm 2000 đi hội diễn ở Hải Phòng tôi được huy chương vàng. Tôi hát bài nhớ Bác. Hát ở tỉnh được giải A, bài đấy về sau được công diễn ở Hội diễn, sau đó cứ có cuộc nào ở tỉnh Bắc Kạn lại được hát lại bài đó. Nhất là mình mặc trang phục dân tộc, lúc ấy là mình trẻ, nhỏ người, chắc người ta nhìn mình mặc nó buồn cười hay như nào không biết. Hát được nửa bài mọi người ủng hộ ầm ầm. Hát xong bài đây giám khảo có xuống hỏi em học qua trường lớp nào? Em không qua trường lớp nào, em tụ hát, từ nhỏ ngấm dòng nhạc dân tộc”.

Không học qua trường lớp song cũng như Bế Cao Kết, chị Lưu Thị Đào hát then với tất cả tình yêu mà chị dành cho loại hình âm nhạc mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc này. Chị Đào cho biết, then rất phong phú về làn điệu, có thể là then cổ, biểu diễn, truyền khẩu hay các làn điệu mới được phát triển. Đặc trưng của then Bắc Kạn là lên dây quãng năm, mỗi vùng then có đặc trưng riêng, nhờ đó, người lão luyện chỉ nghe qua cũng biết được đó là then Bắc Kạn, then Lạng Sơn hay then Tuyên Quang… Thông qua diễn xướng, biểu diễn phục vụ các kỳ thi, hội diễn, những người yêu mê hát then như chị muốn lưu truyền và bảo tồn hát then cho thế hệ sau này: “Tôi ở trong lực lượng thì đi hát ở trong này, ngoài đấy thì còn đi hát ở ngoài rất nhiều, ví dụ lúc tách tỉnh ra thì trên này chưa có đoàn nghệ thuật thì chúng tôi như những người tiên phong đi diễn vùng sâu, vùng xa. Ngoài ra tôi còn đi dạy cho 1 số trường sư phạm vì họ thích những bài đấy. Qua đây tôi muốn lực lượng Công an nói riêng có một lớp thế hệ mới biết dòng nhạc này để truyền bá cho đồng bào các dân tộc trong tỉnh và ngoài tỉnh, ví dụ như khách tỉnh khác người ta đến”.

Là loại hình âm nhạc khó song những năm gần đây, trong các Hội diễn lớn nhỏ hay các liên hoan ca, múa nhạc chuyên nghiệp; Công an tỉnh Bắc Kạn đều chọn hát then làm tiết mục chủ đạo. Hầu như các tiết mục hát Then của Công an tỉnh khi được biểu diễn trên sân khấu đều được đánh giá cao về nghệ thuật cũng như hình thức biểu diễn và đoạt giải cao, để lại ấn tượng tốt đẹp với khán giả. Ngoài những chương trình biểu diễn phục vụ CBCS hay tham gia các Hội diễn trong lực lượng CAND, Đội văn nghệ công an Bắc Kạn còn thường xuyên biểu diễn hát then phục vụ bà con và trên bất kỳ sân khấu nào, các tiết mục hát then của Đoàn đều nhận được tình cảm rất nồng nhiệt của khán giả. Những điệu then viết về bác Hồ, về quê hương đất nước, về đời sống của bà con luôn chiếm trọn tình cảm của công chúng.

Bắc Kạn là vùng đất hội cư, sinh sống của bảy dân tộc anh em: Tày, Kinh, Nùng, Dao, Hoa, Mông và Sán Chay. Những làn điệu dân ca của các dân tộc nơi đây đã cùng hòa quyện tạo nên bức tranh nghệ thuật âm nhạc dân gian đặc sắc. Trước nguy cơ bị mai một của nhiều loại hình âm nhạc dân tộc thiểu số, việc phát triển hát then trong công an tỉnh Bắc Kạn, đưa hát then lên sân khấu, xuống với đồng bào là hình thức bảo tồn, gìn giữ mạch nguồn dân ca truyền thống và là trách nhiệm của người cán bộ, chiến sĩ công an với văn hóa dân tộc.

Lê Dung