DA DIẾT NHỮNG NỖI NHỚ GIA ĐÌNH

Với 3000 phạm nhân đang thụ án ở trại giam Yên Hạ, tỉnh Sơn La; Tết thường bắt đầu từ giữa tháng chạp khi các cán bộ quản giáo phân công nhiệm vụ cho các tổ phạm nhân. Tết đến từ việc quét dọn buồng giam, làm sạch vệ sinh, cắt tỉa cây cảnh, trồng hoa, gói bánh.... Chỉ riêng những công việc giản dị ấy thôi đã khiến không khí Trại giam khác xa so với ngày thường. Song rộn ràng nhất có lẽ là khu bếp, nơi bắt đầu từ 23 âm lịch luôn có 40 phạm nhân gói bánh chưng.

Quy định đặt ra là 1 tháng phạm nhân được thăm gặp gia đình 1 lần. Chính vì vậy, những ngày sát Tết, lượng người nhà đăng ký thăm gặp phạm nhân luôn cao gấp nhiều lần so với ngày thường. Để đảm bảo an toàn, mọi đồ ăn và vật dụng đều được kiểm tra kỹ lưỡng và chuyển đến tận tay phạm nhân kịp thời. Chúng tôi gặp Lò Văn Tâm, ở Mường La, Sơn La phạm nhân mới vào trại từ tháng 10-2022. Mang án 3 năm 8 tháng về tội cướp giật tài sản; đây là cái Tết đầu tiên Tâm ở trong trại. Cẩn thận xếp từng món đồ ăn mà gia đình vừa gửi vào túi; Tâm cúi đầu buồn bã. Gia cảnh khó khăn, chàng trai 23 tuổi người Thái cho chúng tôi biết anh đã rất ân hận vì những việc làm sai trái của mình.
- Lúc nãy mẹ vào em vui không
- Có
- Đây là lần thứ mấy em gặp mẹ rồi
- Lần thứ 2
- Từ nhà em lên đây bao xa?
- Khoảng 200km
- Mẹ đã nói gì với em?
- Mẹ  chỉ nói cố gắng cải tạo để sớm về gia đình
- Tết rồi, em có nhớ nhà không?
- Dạ có, em nói với mẹ cố gắng chờ con về

Buồn, nhớ nhà, nhớ gia đình có lẽ là nỗi niềm chung của những phạm nhân ở trại Yên Hạ mỗi dịp Tết đến. Với mức án cao nhất ở đây là chung thân, rất nhiều phạm nhân đã có đến hàng chục năm đón Tết trong trại. Như phạm nhân Nguyễn Văn Vận ở phường Tân Thanh, thành phố Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Sinh năm 1952, Vận nổi danh ở Yên Hạ bởi cả gia đình đều dính án ma túy trong cùng một vụ việc. Trong khi đứa con trai đã được ra tù sau 11 năm cải tạo thì vợ Vận vẫn đang ngồi tù ở trại Yên Lập, Vận thì  nhờ cải tạo tốt đã được giảm án từ chung thân xuống 30 năm. 17 năm thụ án ở trại giam Yên Hạ, Nguyễn Văn Vận nhớ tên từng cán bộ quản giáo. Anh cũng nhớ từng cái Tết ở nơi đây. "Đến giờ phút này trại giam Yên Hạ như gia đình thứ 2 của tôi. Khi tôi chấp hành án phạt tù ở đây, Ban giám thị, hội đồng cán bộ và tất cả quản giáo tạo điều kiện cho tôi về tinh thần và môi trường cải tạo tốt. Trại tạo điều kiện cho anh em tuy xa nhà nhưng có một cái tết rất đầy đủ về tinh thần, vật chất, chế độ ăn uống rồi thể dục thể thao rất đầy đủ".

Đã rất lâu rồi Nguyễn Văn Vận không có người thăm gặp. Sự trống trải trong đôi mắt của người đàn ông ấy khiến chúng tôi không khỏi chạnh lòng. 17 năm thụ án trong trại giam; thời gian, cuộc sống đã dạy cho những người như anh ta nhiều bài học. Giờ đây, Vận đang sống ở một nơi mà mọi thứ đều phải làm từ hai bàn tay và điều quan trọng là con người từng phạm tội buôn bán cái chết trắng ấy đã thực sự hiểu được giá trị của lao động, của tình người.

Cùng chung nỗi nhớ gia đình như phạm nhân Nguyễn Văn Vận song phạm nhân Hồ Bảo Vân lại có cách vượt qua nỗi nhớ ấy bằng những bức thư mà anh tự tay viết cho mẹ. Yên Hạ là trại giam thứ 2 mà anh thụ án trong 1 bản án chung thân vì tội danh ma túy. Lúc mới vào trại, Bảo Vân ngang tàng và bất cần, anh thường xuyên vi phạm nội quy. Sau khoảng thời gian vất vả ban đầu, cán bộ quản giáo đã dần cảm hóa Vân. Những câu chuyện về gia đình đặc biệt về người mẹ mà Vân rất mực yêu thương đã lay động trái tim anh. Từ một người không biết đọc biết viết, sau 1 năm tham gia lớp xóa mù chữ; năm 2017, Hồ Bảo Vân đã viết những dòng thư đầu tiên cho mẹ. Và hạnh phúc vỡ òa khi những ngày tết năm ấy, Vân nhận được thư của mẹ. Bức thư được Vân cất giữ cẩn thận suốt 5 năm qua và nó là nguồn độc lực cho anh trong những phút yếu lòng- "Giao thừa, nhà nhà sum vầy bên nhau. Mình một mình ở đây không có ai nương tựa, rất nhớ mẹ. Nói về khóc thì không ai biết, chỉ khóc ban đêm thôi, khóc thầm thôi".

ẤM ÁP NGHĨA TÌNH

Thấu hiểu tâm tư và nỗi lòng của những con người từng lầm lỗi nhất là với những phạm nhân có hoàn cảnh khó khăn, không có người thăm gặp; Đại tá Nguyễn Ngọc Chiến- Giám thị cùng ban lãnh đạo Trại Yên Hạ đã tạo mọi điều kiện, dành mọi nguồn lực để chăm lo cho phạm nhân có một cái Tết đủ đầy, ấm áp. Ngoài tổ chức bữa cơm tất niên, trong dịp Tết, phạm nhân được nghỉ lao động, có chế độ ăn gấp 5 lần ngày thường. Mâm cơm tất niên trong trại tạm giam vẫn đầy đủ hương vị Tết, với bánh chưng, thịt đông, rau xanh, dưa hành... Tất cả đều do bàn tay các phạm nhân chế biến với nhiều nguyên liệu thực phẩm có sẵn trong trại, là thành quả lao động cải tạo của phạm nhân trong quá trình thụ án tại đây. Cùng với đó, các phân trại tổ chức nhiều hoạt động vui chơi, đón Xuân như các chương trình văn nghệ, các hoạt động thể thao, giải trí như giải đánh Bóng chuyền, bóng bàn...

Tết là khoảng thời gian ai cũng muốn đoàn tụ cùng người thân, gia đình, nhưng với các cán bộ chiến sỹ công tác ở các trại giam Yên Hạ thì không phải ai cũng được hưởng cái tết đoàn viên ấy bởi để đảm bảo an toàn; trại luôn duy trì con số ứng trực để phục vụ yêu cầu công việc. Rồi ở đây có gia đình hai vợ chồng công tác cùng đơn vị, người trực trước, người trực sau hoặc có đổi trực được cùng nhau thì con lại gửi đi học dưới quê. Chưa kể có người vợ con ở xa, tháng mới về thăm nhà được một lần, số lần đón giao thừa cùng gia đình chỉ đếm trên đầu ngón tay… Thế nên chuyện đón giao thừa tại phòng trực, trên chòi gác hay tất bật ở bệnh xá, ngoài bệnh viện là điều rất đỗi bình thường với những cán bộ, chiến sỹ công tác ở Yên Hạ. Như Trung tá Lương Văn Thắng- Đội phó Đội y tế; 28 năm công tác; gần như toàn bộ thời gian Tết anh phải trực ở đơn vị: "Tết xa nhà, nhớ nhà thế thôi. Anh em thường không được về Tết đợt 1 thì  lại được về đợt 2. Tết thì bận rộn hơn chẳng hạn như phạm nhân ăn uống những ngày này ăn nhiều quá nên có cái phức tạp. Thường tết lễ thì cán bộ y tế bận rộn hơn".

Gạt đi những ưu tư, phiền muộn và tội lỗi; Tết chính là khoảng thời gian thiêng liêng nhất trong năm để các phạm nhân ở Yên Hạ lắng nghe lòng mình, để ấp ủ, hy vọng về 1 tương lai tươi sáng bên ngoài cánh cửa trại giam. Tết cũng là thời điểm mà các cán bộ quản giáo hy sinh tình cảm gia đình để ăn Tết cùng phạm nhân, để chia sẻ với họ những nỗi niềm và đánh thức lòng hướng thiện trong họ. Ở Yên Hạ, đó luôn là những cái Tết đủ đầy, ấm áp và yêu thương.

Tạm biệt nơi vùng cao gian khó Sơn La với những cán bộ quản giáo tận tâm, hết mình vì phạm nhân; chúng ta càng trân quý hơn sự hy sinh thầm lặng và tinh thần nhân văn cao đẹp của người chiến sĩ công an. Với họ, dù công tác ở những lĩnh vực khác nhau, dù ở đâu trên khắp dải đất hình chữ S hay xa xôi nơi bên ngoài biên giới nước Việt; họ vẫn luôn giữ trong mình tinh thần nghĩa khí, bản lĩnh của người chiến sĩ công an; vẫn luôn tự hào và trách nhiệm khi mang trên mình sắc phục của người chiến sĩ công an Việt Nam. Xin chúc cho các anh, chị- những cán bộ chiến sĩ công an NHÂN DÂN sẽ có một mùa xuân mới an vui và hạnh phúc! Xin kính chào tạm biệt và hẹn gặp lại.

Lê Dung