PV: Xin được hỏi kỹ hơn về ngã rẽ của gần 30 năm về trước khi từ một sinh viên D7, Học viện An ninh, Thượng tá Quách Tiến Hải lại chuyển sang theo học chuyên ngành kỹ thuật hình sự của học viện Cảnh sát?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Lúc đó đơn giản là tôi yêu thích khoa học. Tôi hiểu trong khoa học điều tra hình sự, kỹ thuật hình sự rất quan trọng, bản chất của công tác điều tra trọng chứng hơn trọng cung thế cho nên mình phải đi sâu vào cái lĩnh vực này. Chứng cứ vật chất quyết định hết, chứng cứ tinh thần cũng quay trở lại chứ có vật chất thôi. Kỹ thuật hình sự giải quyết được một nửa cho điều tra. Từ thu thập đến xử lý, cái tạo ra chứng cứ vật chất chính là kỹ thuật hình sự. Mình nhận thức được như vậy cho nên khi sang Học viện Cảnh sát, tôi không đăng ký giao thông, không đăng ký quản lý hành chính mà đăng ký kỹ thuật hình sự bởi mình thích điều tra.

PV: Kỹ thuật hình sự là một chuyên ngành học thì khó, làm việc thì vất vả, tính chất thì thầm lặng. Ở thời điểm ấy, điều gì đã khiến anh chọn chuyên ngành học này?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Cả nhà tôi phần lớn làm giáo viên nên cũng không có ai định hướng, tự tôi tìm hiểu thôi. Tôi thích đọc các truyện hình sự từ truyện trinh thám Sherlock Holmes mình thích kiểu thám tử điều tra. Khi ra trường về Hải Phòng, về huyện Tiên Lãng công tác, tôi có đặt vấn đề với trưởng huyện là cho tôi làm công tác điều tra hình sự. Một năm sau khi ra trường tôi đã là điều tra viên và thời gian thấm thoát thoi đưa 12 năm làm điều tra hình sự. Tôi từng làm đội trưởng khi khá trẻ, 27 tuổi ở một mảnh đất rất xa, đó là huyện Tiên Lãng.

PV: Với kinh nghiệm 12 năm làm điều tra viên rồi trở thành đội trưởng khi còn rất trẻ… bước sang lĩnh vực kỹ thuật hình sự, Thượng tá Hải gặp những khó khăn, thuận lợi gì?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Cái tính tác chiến trong phối hợp với điều tra thì ở PC 09 Hải Phòng có thuận lợi là trưởng phòng nguyên là điều tra viên, gốc là điều tra viên. Chính vì thế khi mà lãnh đạo, chỉ huy đơn vị thì cái tính phối hợp giữa lực lượng kỹ thuật hình sự với điều tra cực kỳ kịp thời.  Đấy cũng là một bài học trong việc phối hợp bởi vì tất cả mọi thứ đều diễn ra ở hiện trường nên cái tính phối hợp với điều tra viên rất là quan trọng. Từ đó chúng ta làm công tác giám định sẽ khách quan hơn, nhanh hơn, chuẩn xác hơn.

PV: Thưa các bạn! Gần 30 năm công tác trong ngành công an thì có đến 15 năm làm công tác giám định kỹ thuật hình sự, Thượng tá Quách Tiến Hải là người hiểu rõ công tác kỹ thuật hình sự đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử các loại tội phạm. Tuy không trực tiếp đối mặt với tội phạm, nhưng lực lượng Kỹ thuật hình sự công an thành phố Hải Phòng luôn thầm lặng truy tìm dấu vết, cùng Cơ quan điều tra chứng minh sự thật của mỗi vụ án.

PV: Chương trình vừa điểm lại một số vụ việc mà quá trình điều tra, khám phá án, vai trò, dấu ấn của lực lượng kỹ thuật hình sự là rất rõ nét. Thưa Thượng tá Quách Tiến Hải, công tác khám nghiệm hiện trường có vai trò quan trọng như thế nào đối với kỹ thuật hình sự?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Hiện nay đối với PC 09 Hải Phòng chúng tôi chú trọng nhất là công tác khám nghiệm hiện trường. Ở đây đòi hỏi về chất lượng công tác khám hiện trường, tức là phải thu được những dấu vết hình sự có giá trị truy nguyên độc nhất, đó là những dấu vết vi vết mà có giá trị truy nguyên. Ví dụ như dấu vết đường vân, dấu vết sinh học, những cái dấu vết thu được ở hiện trường mà khi có đối tượng so sánh, mình truy nguyên ngay được. Nó có 3 nhóm dấu vết quan trọng: dấu vết đường vân như chân, vân tay; dấu vết sinh học; dấu vết liên quan đến vấn đề giám định mà chúng ta có thể truy nguyên… Quan trọng là quá trình khám nghiệm phải thu được những cái dấu vết nó có giá trị truy nguyên đồng nhất để phục vụ điều tra. Vấn đề này thì PC09 của Hải Phòng đã làm được rất nhiều việc và đặc biệt các dấu vết đường vân giúp cho cơ quan điều tra phá nhiều vụ án.

PV: Anh có thể chia sẻ với thính giả Đài TNVN về một vụ việc điển hình cho thấy vai trò, tính chất quan trọng của những luận cứ mà lực lượng kỹ thuật hình sự đưa ra trong quá trình điều tra phá án?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Tôi nhớ có vụ giết 3 người xong nó đốt xác ở Lê Chân, đốt không còn cái gì. Đầu tiên có thể nghĩ là hiện trường cháy, người ta bị cháy, người ta chết thôi, không ai nghĩ là giết người cả. Nhưng khi đến hiện trường thì thấy vị trí 3 xác chết nằm như xếp hàng, nó xếp vào chứ không phải là mỗi người một chỗ, cũng không phải người ta dồn vào một chỗ. Nếu như bình thường có thể người ta chạy dồn vào một chỗ thì nó lại khác nhưng đây lại ở trên một cái giường, khác với quy luật bình thường. Khi lực lượng kỹ thuật hình sự mình vào đấy, mình phát hiện được mùi xăng thì mình xác định có hành vi đốt. Đối tượng bị cháy khai chạy ra được nhưng thực ra là nó đốt. Nó cũn bị cháy, nó chạy ra và còn đi viện nhưng quá trình khám nghiệm hiện trường, tôi có đánh giá là lời khai đấy không đúng. Trên cơ sở khám nghiệm hiện trường thấy có những cái bất bình thường như thế thì chúng tôi xác định ngay là án. Tập trung khám nghiệm, mở rộng hiện trường, chúng tôi thu được một số vết máu nhỏ li ti, nó bắn ở ngoài cửa. Khi giám định vết máu này lại chính là máu một số nạn nhân. Điều này có nghĩa là đối tượng đánh 3 người này trước rồi sau đó mới lôi họ vào, nó đốt xác chạy ra ngoài và tạo hiện trường giả. Những chứng cứ xác thực đó đã buộc đối tượng phải cúi đầu nhận tội.

PV: Qua vụ việc này có thể thấy với lực lượng kỹ thuật hình sự dường như hiện trường cháy là khó nhất với các anh trong quá trình thu thập dấu vết đúng không ạ?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Hiện trường cháy có một cái đặc điểm là cháy xong còn phải chữa cháy nên khi chúng ta đến hiện trường cháy, vụ nào cũng thế thôi, nó là một đống tro tàn, tất cả mọi thứ cháy hết rồi. Hiện trường biến đổi cộng với việc tác động của lính cứu hỏa, con người nên dấu vết nó biến đổi, thay đổi, rất khó… vậy mà làm thế nào lực lượng kỹ thuật hình sự vẫn tìm ra được dấu vết…. Phải nói là kỹ năng của anh em rất tốt. Phải tỉ mỉ, có kinh nghiệm và rất trách nhiệm, đau đáu với công việc, quyết tâm phải làm cho ra bằng được. Chúng tôi quán triệt cán bộ của mình phải tìm tòi, quyết tâm và không thể để vụ án này đi vào dĩ vãng được.

PV: Trung bình 1 năm, lực lượng kỹ thuật hình sự, công an TP Hải Phòng phải xử lý bao nhiêu mẫu vật thuộc những lĩnh vực gì, thưa đồng chí?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Số lượng mẫu vật mà PC09 Hải Phòng xử lý giám định 10 lĩnh vực trong một năm nó rơi vào khoảng 15.000. Đặc biệt, đơn vị kết luận chính xác, hoàn toàn chính xác, không phải giám định, không có sai sót về chuyên môn, cũng không để xảy ra khiếu nại, tố cáo gì cả. Kết luận chính xác, khách quan như thế nó có giá trị pháp lý rất lớn trong điều tra. Điều đó khẳng định năng lực của đội ngũ là rất tốt. PC09 của Hải Phòng đã chủ động đáp ứng hoàn toàn yêu cầu điều tra, yêu cầu trong tố tụng và ngoài tố tụng đối với những vụ việc xảy ra trên địa bàn thành phố Hải Phòng. Không những vậy, PC09 Hải Phòng còn giúp cho một số tỉnh xung quanh như Quảng Ninh, Hưng Yên.

PV: Thưa các bạn! Với truyền thống, kinh nghiệm lâu năm và khả năng đảm nhận các lĩnh vực giám định khó nhất, mới đây, ngày 8/8/2025, Công an thành phố Hải Phòng khai trương Trung tâm giám định sinh học thuộc Phòng Kỹ thuật hình sự. Đây là 1 trong số ít tỉnh, thành phố có Trung tâm giám định sinh học riêng với trang thiết bị hiện đại, đội ngũ giám định viên chuyên nghiệp, có trình độ cao.  

PV: Thưa các bạn! Sau hơn 3 tháng đi vào hoạt động, với khả năng phân tích dấu vết nguồn gốc cơ thể người bằng các biện pháp kỹ thuật sinh học, Trung tâm giám định sinh học (ADN) đã kết luận giám định chính xác 100% các vụ việc, phục vụ có hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội  phạm; quản lý tàng thư tội phạm quốc gia… đồng thời khẳng định vai trò đi đầu của Hải Phòng trong thực hiện quyết định số 29/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về “hiện đại hóa công tác kỹ thuật hình sự đến năm 2025”.

Trở lại với chương trình. Thưa  Thượng tá Quách Tiến Hải, ông có thể chia sẻ thêm một chút thông tin về Trung tâm giám định sinh học không ạ?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Thực hiện đề án này thì C09 cũng như là Ủy ban thành phố, Giám đốc công thành phố đầu tư rất mạnh cho lực lượng kỹ thuật hình sự về trang thiết bị, phương tiện khoa học công nghệ. Đến thời điểm này PC09 của Hải Phòng đã được đầu tư trang cấp rất là lớn. Về cơ sở vật chất chúng tôi có trụ sở độc lập với 80 phòng làm việc trên diện tích 3.000 m2. Trong đó, hệ thống phòng làm việc, phòng thí nghiệm rất đồng bộ, hiện đại theo tiêu chuẩn quốc gia. Mới nhất là hệ thống phòng thí nghiệm giám định sinh học ADN phục vụ cho dự án mở rộng tàng thư gen tội phạm quốc gia. Đây là dự án rất lớn mà C09 là chủ đầu tư, Công an TP chuẩn bị  hệ thống phòng thí nghiệm…. Đối với Hải Phòng, chúng tôi có 6 giám định viên sinh học được đào tạo bài bản ở các trường đại học y, đại học hoá chuyên sâu nên khi tiếp nhận hệ thống này chúng tôi vận hành được ngay. 

PV: Việc đi vào hoạt động Trung tâm giám định sinh học mang ý nghĩa đặc biệt như thế nào, thưa Thượng tá?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Chúng tôi hiện đi đầu toàn quốc về vấn đề về đích Nghị quyết 12 và Đề án 29. Có thể nói là chúng tôi đã thực hiện thành công tất cả các nhóm giải pháp về cả vấn đề con người và trang thiết bị, phương tiện. Thực hiện Nghị quyết 12 của Bộ Chính trị về xây dựng lực lượng công an trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nghệ, hiện đại trong hình mới thì PC09 đang là lực lượng đi đầu. Đến thời điểm này PC09 Hải Phòng đã hoàn thành các nhóm chỉ tiêu về xây dựng lực lượng, hiện đại hóa lực lượng theo đúng tinh thần của Đề án 29 cũng như Nghị quyết 12.

PV: Thế còn công tác chuyển đổi số theo tinh thần Nghị quyết 57 được lãnh đạo đơn vị quan tâm, thực hiện ra sao để khẳng định vai trò đi đầu, đi trước của PC09 so với những đơn vị khác?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Nghị quyết 57 đối với lực lượng kỹ thuật hình sự là rất thuận lợi. Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ đối với lực lượng kỹ thuật hình sự giống như “cơm ăn, nước uống” hàng ngày. Bây giờ mình chuyển đổi số hết rồi, số hóa hồ sơ như thế rồi thì phải ứng dụng khoa học công nghệ. Chúng tôi cũng phối hợp với các ngân hàng, hỗ trợ cho họ rất nhiều về các giải pháp phòng ngừa tội phạm như hệ thống báo động về chống đột nhập rồi hệ thống kết nối, khi có sự cố xảy ra là kết nối giữa ngân hàng với công an cơ sở nơi gần nhất. Chúng tôi xây dựng hệ thống kết nối trên công nghệ, công nghệ số để giúp tăng cường công tác an ninh cho hệ thống ngân hàng.

PV: Từ quá trình công tác nhiều năm, đồng chí rút ra những kinh nghiệm gì để nâng cao năng lực điều tra và giải quyết vụ án của lực lượng kỹ thuật hình sự?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Liên quan đến công tác điều tra hình sự tôi thấy rất tự hào khi được đào tạo qua môi trường luật. Cái đầu tiên phải nắm vững luật để phục vụ cho công tác chuyên môn, sau đó bắt đầu mới đến các nghiệp vụ chuyên ngành điều tra. Còn đối với lĩnh vực kỹ thuật hình sự thì nó rất rộng lớn, bởi vì nó là toàn bộ quá trình, từ kỹ năng về phát hiện dấu vết đến kỹ năng thu nhận, phân tích, đánh giá sâu chuỗi rồi kết luận. Điều quan trọng nhất là nó phải toát được cái tính khách quan, tính nguyên thủy, tính khách quan của cái dấu vết rất có giá trị cho điều tra. Nếu không kịp thời, nếu không nhanh thì nó dễ biến đổi. Có những dấu vết rất rất nhỏ, rất vi vết và rất dễ bị biến đổi bởi bọn tội phạm sau khi thực hiện hành vi phạm tội bao giờ cũng có tư tưởng xóa, làm sai lệch hiện trường, chúng vừa cố gắng hạn chế đến mức thấp nhất việc để lại dấu vết xong rồi lại cố tình làm thay đổi hiện trường, thậm chí làm giả dấu vết…   cộng với vấn đề nữa là tác động của môi trường tự nhiên. Điều này đòi hỏi cán bộ của kỹ thuật hình sự với kinh nghiệm làm thế nào phát hiện được, thu thập được dấu vết để phục vụ cho công tác giám định.. Cho nên vụ án nào cũng thế, tất cả phải bắt đầu từ hiện trường. Cái tính tất yếu của cái dấu viết hình sự ở đây là vụ việc nào, hành vi nào cũng để lại dấu vết, cái đấy là tính tất yếu. Dấu vết hình sự là phản ánh vật chất.

PV: Trên cương vị lãnh đạo, Thượng tá Quách Tiến Hải có chia sẻ gì về nghề kỹ thuật hình sự, về con đường mà anh và những người đồng nghiệp đang đi? Đâu là bí quyết thành công của anh và đơn vị?

Thượng tá Quách Tiến Hải: Đầu tiên là trách nhiệm của lãnh đạo, lãnh đạo phải rất tâm huyết, rất là say nghề, phải khắc phục mọi khó khăn. Cái thứ hai nữa là đào tạo, cầm tay chỉ việc. Ở PC09 Hải Phòng, chúng tôi đào tạo từ thực tiễn, người đi trước chỉ dạy cho người đi sau. Năng lực chuyên môn của anh em, đặc biệt đội ngũ giám định viên là phải được đào tạo chuyên sâu, bài bản và cán bộ phải rất tâm huyết, tận tụy, có trách nhiệm yêu nghề… Những cái đấy là tiêu chí tiên quyết bởi tính chất công việc của kỹ thuật hình sự là phải rất cụ thể, tỉ mỉ thì anh em mới hoàn thành được nhiệm vụ.

PV: Xin cám ơn những chia sẻ của Thượng tá Quách Tiến Hải trong chương trình hôm nay. 

Thưa các bạn! Giám định hàm lượng ma túy; thực hiện các yêu cầu giám định dấu vết, đường vân, giám định tử thi, hay mới đây nhất là giám định kỹ thuật số – điện tử… đó là hàng loạt công việc thầm lặng của Phòng Kỹ thuật hình sự, CATP Hải Phòng. Mặc dù không trực tiếp tham gia chiến đấu, truy bắt tội phạm song sự cống hiến của tập thể đơn vị này đã góp phần không nhỏ giúp cơ quan điều tra các cấp khám phá thành công nhiều vụ án, đem lại sự bình yên cho thành phố Cảng. Và Thượng tá Quách Tiến Hải tự hào về điều đó./.