Được người Aztec xây dựng lần đầu tiên từ thế kỷ 14, tuy nhiên, hiện nay, những kỳ quan nông nghiệp cổ đại này đang bị đe dọa bởi quá trình nông nghiệp hóa diễn ra nhanh chóng tại Mexico. Mặc dù vậy, một bộ phận thế hệ trẻ vẫn đang nỗ lực nhằm bảo tồn hệ thống nông nghiệp truyền thống, vốn được coi là “kỳ quan nhân tạo” của thế giới này.

Những hàng rau diếp xanh mướt và những bông cải xanh mọng nước tại trang trại nổi chinampa, nằm trên mặt hồ phía nam thủ đô Mexico, đã trở thành minh chứng sống động cho một truyền thống canh tác lâu đời. Hệ thống trang trại nổi này được tạo nên bằng cách thu thập đất từ đáy hồ và đặt lên lớp cây sậy, cỏ, lau sậy, tạo thành khối nổi trên mặt nước. Với cách này, đất canh tác được liên tục làm giàu bởi trầm tích chứa dinh dưỡng từ các mương và kênh rạch, mang lại năng suất cao với nhiều vụ thu hoạch mỗi năm.

Tuy nhiên, chinampas đang đối mặt với nguy cơ biến mất khi một số gia đình từ bỏ phương pháp truyền thống để chuyển đổi đất đai sang những mục đích khác sinh lời hơn, chẳng hạn như làm sân bóng đá. Trong bối cảnh đó, một số nông dân vẫn nỗ lực bảo tồn và phát triển hình thức canh tác này. Cassandra Garduno, một nông dân trẻ tuổi, chia sẻ rằng để bảo tồn khu vực này đúng với giá trị ban đầu, người ta cần sử dụng nó đúng với mục đích thiết kế, đó là canh tác nông nghiệp. Theo chị, sự gia tăng nhu cầu về nhà ở và động lực phát triển du lịch đang thu hẹp dần không gian canh tác.

Cassandra đại diện cho thế hệ trẻ tại Mexico quyết tâm giữ gìn trang trại nổi của gia đình. Dù gặp nhiều khó khăn và sự nghi ngờ từ người thân, chị đã mua lại đất, cải tạo các chinampas và khôi phục năng suất trồng trọt với các loại nông sản theo mùa. Chị cũng tham gia nhóm Chinampa Refuge, một sáng kiến từ Đại học Quốc gia Mexico, nhằm hỗ trợ nông dân bảo tồn đất đai thông qua việc áp dụng các kỹ thuật canh tác cổ xưa, đồng thời tiếp cận phương pháp thương mại hiện đại để cạnh tranh với sản phẩm từ các trang trại lớn.

Luis Zambrano, nhà sinh thái học tại Đại học Quốc gia Mexico, cho biết nhiều người trẻ hiện không mặn mà với nông nghiệp chinampa vì nó không mang lại lợi nhuận cao. Tuy nhiên, vẫn có những người tiếp tục duy trì vì niềm đam mê với hình thức canh tác này hơn là vì lợi nhuận. Với nguồn nước dồi dào, chinampa có thể sản xuất 3–5 vụ rau mỗi năm mà không cần quá nhiều nước tưới hay phân bón hóa học. Ngoài ra, hệ thống này còn tạo ra môi trường sống lý tưởng cho nhiều loài chim, cá và giúp điều hòa nhiệt độ thành phố.

Tuy nhiên, sự gia tăng số lượng sân bóng đá thay thế chinampas đang gây tác động tiêu cực đến hệ sinh thái. Luis Zambrano nhấn mạnh rằng trong vài năm qua, số lượng sân bóng đá đã tăng đáng kể, kéo theo lượng hóa chất và ô nhiễm môi trường rất lớn. Dù vậy, Cassandra vẫn lạc quan tin rằng trong hai hoặc ba thập kỷ tới, những nỗ lực bảo tồn sẽ lật ngược tình thế, trả lại những khu vực phù hợp cho nông nghiệp và bảo tồn môi trường, đúng như cách mà chinampa được tạo ra từ đầu để chăm sóc hệ sinh thái con người.

Không chỉ mang giá trị nông nghiệp và sinh thái, chinampa còn trở thành điểm đến yêu thích của du khách, nơi họ có thể trải nghiệm đi thuyền qua các tuyến đường thủy đẹp như tranh vẽ. Với sự đồng lòng của một bộ phận thế hệ trẻ tại Mexico, hy vọng rằng chinampa sẽ tiếp tục là biểu tượng của sự hòa quyện giữa thiên nhiên và văn hóa, góp phần bảo vệ hệ sinh thái và nâng cao ý thức bảo tồn trong cộng đồng.