Năm 2011, chỉ vì phút bốc đồng của tuổi trẻ, không làm chủ được bản thân, Anh Giàng A Tùng ở bản Hẹ 2, xã Xá Nhè đã vi phạm pháp luật và bị Tòa án tuyên phạt 7 năm tù giam. Năm 2015, nhờ cải tạo tốt, anh được tha tù trước thời hạn. Trở về với quê hương Xá Nhè, bản thân mặc cảm tội lỗi, anh Tùng sống khép mình, không giao tiếp với ai. Thế nhưng nhờ sự động viên, chia sẻ của các thành viên dòng họ Giàng, anh đã có thêm nghị lực để vươn lên làm lại cuộc đời, hòa nhập với cuộc sống. Anh Giàng A Tùng chia sẻ: "Em cải tạo trở về thì cũng được anh em dòng họ mỗi người giúp đỡ 500 nghìn đồng, những hộ không có thì 1,200 nghìn đồng. Em cố gắng phát triển làm ăn, chăn nuôi lợn gà vịt, các bác các chú các anh chị em đến động viên, giúp đỡ rất là nhiều. Sau này em sẽ không tái nghiện nữa".

Còn anh Lò Văn Oai ở xã Mường Báng, huyện Tủa Chùa từng có hơn 10 năm chìm đắm trong những cơn nghiện. Từ một gia đình khá giả, có của ăn của để, chỉ vì ma túy, tài sản của gia đình anh cứ thế không cánh mà bay. Trong cơn “phê” thuốc, anh thường xuyên tham gia đánh bạc để lấy tiền mua ma túy. Đầu năm 2012, anh bị Công an huyện Tủa Chùa bắt và lĩnh bản án 24 tháng tù giam về tội đánh bạc. Thời gian cải tạo trong Trại giam, anh đã thấu hiểu được sai trái của mình, ra tù anh quyết tâm làm lại cuộc đời. Đứng trước dòng họ Lò, anh hứa sẽ hoàn lương trở thành người có ích cho xã hội. Sau khi trở về nhà, anh Lò Văn Oai đã được dòng họ động viên, giúp đỡ một ít vốn để làm ăn, tái hòa nhập cộng đồng; rồi chính quyền xã cũng tạo điều kiện cho anh được vay vốn ưu đãi để sản xuất...

Cách trung tâm thành phố Điện Biên Phủ hơn 130 km về phía Bắc, với khoảng 3/4 diện tích là núi đá tai mèo, Tủa Chùa được ví như một “tiểu Đồng Văn” của Tổ quốc. Nơi đây, mô hình “Dòng họ bình yên” đã khởi nguồn và lan rộng, tạo thành nét văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc thiểu số vùng cao. Không chỉ điều chỉnh các mối quan hệ xã hội góp phần quan trọng phát huy bản sắc văn hoá và những giá trị tốt đẹp của đồng bào các dân tộc, mô hình dòng họ bình yên tại Tủa Chùa đã và đang phát huy những giá trị nhân văn cao đẹp trong việc đưa người lầm lỡ trở về hoàn lương tái hòa nhập cộng đồng, trở thành “điểm sáng” trong phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc. Thượng tá Lê Ninh Bình, Phó Trưởng Công an huyện Tủa Chùa cho biết: "Thực hiện Nghị định 80 CP của Chính phủ về công tác tái hòa nhập cộng đồng, trong những năm qua Tủa Chùa đã chú trọng vai trò của người có uy tín trong việc giúp đỡ, giáo dục người cải tạo trở về địa phương tái hòa nhập cộng đồng. Trong công tác tái hòa nhập cộng đồng thì có một số dòng họ điển hình như dòng họ Giàng ở Xá Nhè, dòng họ Tòng ở Mường Bảng, họ Lò ở Mường Áng… đó là những dòng họ tiêu biểu trong việc giúp đỡ, giáo dục con cháu mình, thế rồi định hướng động viên cho những người phạt tù trở về chọn công ăn việc làm tăng gia sản xuất".

Qua 10 năm xây dựng và củng cố, hiện nay, trên toàn huyện đã có 122 dòng họ được thành lập và hoạt động trở thành dòng họ bình yên trên địa bàn, thực hiện tốt nếp sống văn hoá, giữ gìn an ninh trật tự, bảo vệ phát triển sản xuất theo đúng hương ước, quy định đặt ra. Tiêu biểu cho mô hình “Dòng họ bình yên” ở huyện Tủa Chùa là các dòng họ: Giàng, Sùng, Thào, Mùa, Hờ, Vừ, Điêu, Lò, Mào... Các dòng họ đều nhận thức được việc cần thiết xoá bỏ các hủ tục; không di cư tự do, không nghe theo luận điệu tuyên truyền của kẻ xấu, cam kết không tái trồng cây thuốc phiện, không mua bán vận chuyển, tàng trữ sử dụng trái phép chất ma tuý, con cháu không vi phạm pháp luật.... Để có được sự bình yên cho mỗi thôn bản, các dòng họ đã phối hợp chặt chẽ với lực lượng Công an, mỗi năm người dân cung cấp hàng nghìn nguồn tin có giá trị phục vụ công tác phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm. Đặc biệt, đến nay, Công an huyện Tủa Chùa đã vận động được 95 trưởng dòng họ, người có uy tín và thành lập các đội tự quản an ninh trật tự tại cơ sở. Đây là những hạt nhân nòng cốt có vai trò quan trọng trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Đặc biệt, đối với những người từng một thời lầm lỗi, thành viên các dòng họ đã thể hiện sự đoàn kết, thống nhất cao trong việc xóa bỏ định kiến, kỳ thị, phân biệt đối xử, đồng hành cùng họ trong việc định hướng làm ăn, ổn định cuộc sống. Nhờ vậy, những người như anh Oai, anh Tùng và nhiều người khác đang dần xóa bỏ mặc cảm, trở thành người có ích cho xã hội trong vòng tay bao dung, ấm áp tình người của chính dòng họ mình.

Hà Phương