Tại sao tình trạng phá rừng ở Mường Nhé (Điện Biên) vẫn xảy ra? Nguyên nhân sâu xa vẫn là do dân di cư tự do từ các nơi khác về Mường Nhé quá đông, dẫn đến tình trạng không có đất, không có nhà nên phá rừng làm nương, làm lán. Rõ ràng để giải quyết tình trạng phá rừng thì trước hết phải ngăn chặn triệt để tình trạng di cư ngoài kế hoạch vào huyện Mường Nhé.

Để giúp người dân ổn định cuộc sống, giữ vững an ninh trật tự trên địa bàn, UBND huyện Mường Nhé, UBND tỉnh Điện Biên đã chủ trương triển khai cấp hộ khẩu, chứng minh nhân dân và làm thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với những hộ dân di cư từ nhiều năm trước đã có nhà ở và đất canh tác hợp pháp, đồng thời phát hiện, vận động và kiên quyết đưa về nơi ở cũ đối với số dân di cư ngoài kế hoạch mới vào địa bàn huyện. Đây cũng là mục tiêu chính của “Đề án sắp xếp, ổn định dân cư, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên đến năm 2015” theo Quyết định 79/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 12/1/2012 (còn gọi là Đề án 79).

Theo đề án, đến hết năm 2015, toàn huyện Mường Nhé có gần 12.000 hộ với trên 6,5 vạn người bố trí tại 210 bản được định canh, định cư (bao gồm: 153 bản hiện có, 10 bản được chia tách hành chính để quản lý, 47 bản thành lập mới sau khi bố trí, sắp xếp các hộ dân); giảm số hộ nghèo từ 78% năm 2011 xuống còn 50% vào năm 2015… Mục tiêu là vậy, song đến nay, Đề án 79 mới thực hiện di chuyển được 700 hộ đến các điểm bản được bố trí và giải ngân trên 630 tỷ đồng (tổng vốn đầu tư là 1.500 tỷ đồng). Cũng theo đề án 79 này, CA tỉnh Điện Biên được giao làm chủ đầu tư ở bản tái định cư Nậm Kè 2, thuộc xã Nậm Kè (huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên). Mặc dù chính quyền, lực lượng công an thường xuyên tuyên truyền người dân đến nơi ở mới, thực hiện chính sách tái định cư và ổn định dân số, thế nhưng, kết quả cũng không mất khả quan. Bởi theo Đại tá Nguyễn Xuân Kiêm, Phó Giám đốc CA tỉnh: Mặc dù thực tế, nhiều hộ đã kí đồng ý nhận đất nhận nhà, nhưng vẫn chưa chịu di chuyển đến điểm bản mới, bởi họ cho rằng điểm bản mới có nhiều khó khăn về đất ở và đất canh tác: "Nguyên nhân chính vẫn là do bà con còn lăn tăn về đất ở đất canh tác ở điểm bản mới. Họ cho rằng đất ở đó không được màu mỡ như các nơi khác, không màu mỡ bằng đất rừng tự tay họ chặt phá, vừa có gỗ làm nhà, đất đai lại màu mỡ. nên dù họ đã đồng ý nhận đất nhận tiền hỗ trợ nhưng vẫn chưa chịu chuyển đi. Đó cũng là hệ quả của lối sống du canh du cư".

Nguyên nhân dẫn đến việc thực hiện chậm tiến độ đề án 79 được cho là do người dân sở tại không nhường đất, tình trạng dân di cư khó kiểm soát. Việc thực hiện Đề án chia nhiều chủ đầu tư, trong đó một số chủ đầu tư không bám sát địa bàn, việc quy hoạch, triển khai xây dựng hạ tầng các khu, điểm bản định cư mới thường xa trung tâm huyện lỵ; địa hình chia cắt, giao thông đi lại khó khăn nên ít nhiều ảnh hưởng đến việc thực hiện Đề án. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, vận động thực hiện Đề án chưa thực sự hiệu quả. Một bộ phận không nhỏ người dân nghi ngờ hiệu quả bền vững mà Đề án đặt ra.

Theo Đại tá Nguyễn Xuân Kiêm, Phó Giám đốc CA tỉnh Điện Biên: Công tác tuyên truyền người dân đến nơi ở mới gặp nhiều khó khăn bởi nhận thức của người dân di cư vẫn còn nhiều hạn chế, lúc thì đồng ý, lúc lại không. Mặt khác, người dân sở tại thắc mắc tại sao họ không được bố trí đến nơi ở mới, không được hưởng chính sách hỗ trợ của nhà nước như những người di cư từ nơi khác đến... dẫn đến công tác tuyên truyền vận động dân sở tại nhường đất để bố trí đất sản xuất cho người dân di cư là vô cùng khó khăn: "Cái lối sống du canh du cư của người dân thì có từ lâu đời rồi. Mà thậm chí là khi bà con vào rừng rồi, chặt phá rừng rồi, làm nương rồi thì chính quyền mới biết, nên việc tuyên truyền lại càng khó khăn, và việc giải quyết thì không hề đơn giản. Cùng với đó, nhận thức của đa số hộ dân di cư còn nhiều hạn chế. Họ không muốn tới các điểm bản mới, vì cho rằng, các vùng đất này không màu mỡ bằng đất rừng tự tay họ chặt phá, nên họ trì hoãn di chuyển đến điểm bản mới bằng cách đưa ra các yêu cầu rất khó đáp ứng".

Theo chủ trương, mỗi hộ dân di chuyển đến điểm bản mới theo Đề án 79 sẽ được cấp 2ha đất nương để canh tác, ổn định cuộc sống. Thế nhưng, việc chậm giao đất, bố trí đất sản xuất vẫn còn chậm so với yêu cầu đề ra, thêm vào đó là việc giao đất sản xuất chủ yếu là đất cằn cỗi, khó canh tác nên tình trạng người dân tự ý phá rừng làm nương vẫn còn tiếp diễn. Có lẽ, ngăn chặn nạn phá rừng triệt để cần phải làm triệt để từ việc xóa bỏ nạn di cư tự do và ổn định cuộc sống cho người dân với những chính sách phù hợp./.

Nguyễn Huệ